
Nasza historia
30 – lat minęło
“Gdyby byśmy kiedykolwiek zapomnieli o będących w potrzebie, naszych braciach zza Buga niech nas dosięgnie karząca twa ręka Panie”
Zygfryd Rymaszewski.
Kalety. Wszystko tak naprawdę zaczęło się od Kalet. Dziś niewielkiej wsi leżącej na północno-zachodnich rubieżach obwodu grodzieńskiego. Wsi o tyle charakterystycznej, że zawsze leżała na pograniczu, przed wojną na granicy polsko-litewskiej, była tu jedna ze strażnic korpusu ochrony pogranicza. Dziś wyjdziesz za ostatnie zabudowanie na północ, trafisz na granice litewską. Wyjdziesz kierunku zachodnim, natkniesz się na granice polską. I do jednej i do drugiej, raptem dwa może trzy kilometry.
Józef Kulikowski, założyciel i prezes białostockiego stowarzyszenia „Rubież”, doskonale znał Kalety. Urodził się tam, miał rodzinę, która pozostała poza granicami Polski. Wspomina, że koszary korpusu ochrony pogranicza zajmowały pokaźny teren przy wjeździe do Kalet, a na wzgórku w 1935 roku, żołnierze wznieśli kaplice, bo do kościoła w Teolinie było 11 kilometrów.
W 1939 roku tak się złożyło, że w Kaletach zatrzymał się front. Obrońcy, którzy nie zdążyli się przeprawić przez most w sąsiedniej wiosce Kodzie, zostali w Kaletach. Także grupa oficerów i podoficerów zatrzymała się tu na noc w koszarach KOP (Korpusu Ochrony Pogranicza). I wtedy kompania rozpoznawcza czerwonoarmistów zaatakowała niespodziewanie. Część oficerów zastrzelono na miejscu innych, zapędzono do pobliskiego lasu i tam rozstrzelano. Wszystkich pochowano w leśnej mogile, a do tych, którzy zginęli w Kaletach, trzeba jeszcze liczyć policjantów, którzy też byli we wsi.
W 1990 roku, jeszcze przed ogłoszeniem niepodległości Białorusi, odszukano groby żołnierzy i dokonano ekshumacji. Szczątki rozstrzelanych pochowano godnie na wzgórku, gdzie stała kiedyś kaplica. Kaplicy nie było. Spłonęła latem 1944 roku, gdy znowu podeszli tu wyzwoliciele. Ten niemal cud dokonanej ekshumacji stał się możliwy, bo trwała pierestrojka. Pomocy udzielił ksiądz Witold Tułozowicki, proboszcz parafii w Teolinie, dołączyli działacze związku Mickiewiczowskiego. Miejscowi Polacy postawili krzyże, z tabliczkami i zbudowali skromną kapliczkę. Mówiono, że to duży namiot z krzyżykiem na szczycie i wizerunkiem Matki Bożej Ostrobramskiej.
Przybyło śmiałości. Poprawiły się okoliczności polityczne, brakowało funduszów na dalsze porządkowanie. Pierwsze kwoty wpłacili dwaj biznesmeni z Warszawy, którzy prowadzili handel z Białorusią. Hojnie dołożył się Roman Olizarowicz, Polak z Grodzieńskich władz regionu.
W Białymstoku zawiązał się społeczny komitet w jego składzie był generał broni Jerzy Skalski. Tu u lista społeczników szybko się wydłużała. Podobnie i lista firm, wśród nich na szczególne podziękowania zasłużył Biacomex, a wszystko spinał pułkownik Kulikowski. Uroczystość poświęcenia odbudowanej kaplicy odbyła się 4 września 1994 roku.
O tym sukcesie pisała prasa, a miejscowi mówili, że w Kaletach powstało święte miejsce. Skoro tak dobrze się działo, postanowiono pod koniec 1994 roku, zarejestrować Stowarzyszenie Pomocy Rubież. Ogólnopolską organizację charytatywną z siedzibą w Białymstoku. To były osoby, które kresy od zawsze miały w swoim sercu. Jako główny cel postawiono sobie niesienie pomocy naszym rodakom na pograniczu Polski, Litwy i Białorusi. Zaczęto do dostarczania odzieży, obuwia, żywności, leków, pomocy szkolnej i książek. Okazało się, że równie ważne powinno być wspieranie lokalnej oświaty polskiej i kultury oraz otaczanie opieką miejsc pamięci narodowych. Całość prac koordynowała Bronisława Tomaszewska, sekretarz stowarzyszenia.
W Białorusi Rubież zyskała życzliwych przyjaciół. Konsulat, Związek Polaków, diecezja grodzieńska, kardynał Kazimierz Świątek, znani i anonimowi rodacy. Przybywało i ofiarnych darczyńców po naszej stronie granicy, niespodziewanie w Łodzi czy w Sokółce. Rubież zagościła na dobre na Litwie, Ukrainie, także w Rosji. Świadczą o tym zapisy w kalendarzu.
Rok 1996. We wrześniu uroczyście otwarto pierwszą Polską Szkołę w Grodnie. Rubież przekazała do niej książki, encyklopedie, leksykony. Przede wszystkim jednak stowarzyszenie dało się poznać jako to, które dostarczyło do szkoły kompletnie wyposażony gabinet pielęgniarski.
Rok 1997. Rubież znów skupiała się na Białorusi. Kwiecień to wyjazdy do Pińska, Próżany, Szereszewa i Wysokiego w Rejonie Brześcia. Ale i Nowogródek, oraz Sopoćkinie na Grodzieńszczyźnie. Później na mapie wyjazdowej pojawiła się jeszcze Kosowo i Lida. Właśnie w Lidzie w sierpniu tego roku otwarto dom Polski. „Rubież” wniosła ogromny wkład w jego wyposażenie. Między innymi firanki, zasłony, kurtyna w sali widowiskowej, dywany i wykładziny w pomieszczeniach administracji i wiele innych.
Rok 1998. Rok zaczął się od przekazania darów do hospicjum w Sopoćkinach.
Rok 1999. Przy współpracy ze Związkiem Sybiraków udaje się przekazać obuwie do Mińska i Nowogródka, ale i do Smoleńska w Rosji. Kolejne transporty to dary do Kalet, Próżan, Grodna i Bobrujska na Białorusi i do Jaszun na Litwie. Dokładnie 2 października otwarto drugą Polską szkołę na Białorusi w Wołkowysku. I tu również „Rubież” dostarczyła książki oraz część wyposażania do biblioteki – stoły czy katalog.
Rok 2000. W październiku duży transport z literaturą Polską z Zespołu Szkół Odzieżowych wyjechał w rejon Brześcia. Literatura, podręczniki tych nigdy za wiele.
Rok 2001. Znów przełomowy rok. „Rubież” po raz pierwszy trafia do Rosji. Już styczniu transport z darami dociera do parafii katolickich w Pskowie i w Nowogrodzie.
Rok 2002. Delegacje „Rubieży” uczestniczyły też w uroczystościach organizowanych przez Związek Polaków na Białorusi, konsulaty Rzeczpospolitej Polskiej w Brześciu i Grodnie. Wymienić należy tu święto 3 Maja, czy poświęcenie odbudowanego cmentarza żołnierzy polskich z 1920 roku w Słonimiu.
Rok 2003. Jesień to wrześniowe uroczystości rozpoczęcia roku szkolnego w Szczuczyńskim domu Polskim.
Rok 2004. Na wsparcie mogła liczyć również i Caritas białostocka. Do noclegowni dla bezdomnych trafiły również koce, pościel i poduszki. Podobne dary otrzymały również hospicjum Opatrzności Bożej i domy opieki prowadzone przez centrum kultury prawosławnej.
Rok 2005. W czasie wakacji pierwsze dary ruszyły w stronę Ukrainy. Do Kijowa zapakowano odzież środki czystości i książki. We wrześniu delegacja „Rubieży” pojechała na Ukrainę, by przekonać się o potrzebach Polaków nad Dnieprem. Na trasie znalazł się Berdyczów, Chmielnik, Bar i Kijów.
Rok 2006. Jesienne transporty to pomoc alumnom z grodzieńskiego seminarium duchownego, znicze na groby, które miały zostać zapalone 1 i 2 listopada na polskich cmentarzach.
Rok 2007. W tym roku podpisano również porozumienie z parafią pod wezwaniem świętego Michała Archanioła w Nowogródku i diecezją Grodzieńską o współpracy przy odbudowie klasztoru dominikanów w Nowogródku.
Rok 2008. Znów przełomowy rok za sprawą współpracy nawiązanej z niemiecką protestancką organizacją charytatywną i jej przedstawicielstwem. Przekazano „Rubieży” używane kilkuletnie łóżka szpitalne.
Rok 2009. Dzięki pomocy władz miejskich Białegostoku otrzymaliśmy we wrześniu 2009 roku nową wygodną siedzibę przy ulicy Witosa 38.
Od lat naszym priorytetem jest służba zdrowia. Pomagamy szpitalom, hospicjom, domom opieki społecznej, wyposażając je w specjalistyczne łóżka, wózki inwalidzkie, chodziki, balkoniki i podobny sprzęt medyczny.
W 2013 roku został oddany zakład opiekuńczo-leczniczy dysponujący 74 łóżkami, będący częścią Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Białymstoku. Stowarzyszenie „Rubież” wyposażyło go w łóżka łącznie z materacami, kocami, pościelą i szafkami przyłóżkowymi, a także dostarczyło wózki inwalidzkie i balkoniki. Nie sposób wymienić wszystkich szpitali, które otrzymały pomoc sprzętową od stowarzyszenia, były to między innymi szpitale w Choroszczy, Suwałkach, Sokółce, Zambrowie, Mońkach, Siemiatyczach, Dąbrowie Białostockiej i Grajewie, a to tylko kropla w morzu potrzeb.
Mając na uwadze ogromne potrzeby służby zdrowia, staramy się sukcesywnie pomagać tym placówkom. Wielokrotnie przekazywaliśmy na Białoruś Ukrainę, czy Litwę transport z odzieżą, obuwiem, żywnością i słodyczami. Otrzymywały je najbiedniejsze rodziny polskiego pochodzenia, osoby samotne i niepełnosprawne.
Wielokrotnie uczestniczyliśmy w koncertach, festiwalach i innych wydarzeniach organizowanych na rzecz mniejszości polskiej na kresach wschodnich. W ostatnich latach zorganizowaliśmy między innymi uroczyste poświęcenie nowego krzyża przy kaplicy w Kaletach w październiku 2017. Dotychczasowy miał ponad 60 lat i przy większym wietrze mógł upaść. Uroczystego poświęcenia dokonał jego ekscelencja ks. biskup Aleksander Kaszkiewicz, a te ważne dla mieszkańców święto zaszczycili również między innymi: Mieczysław Baszko poseł no Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, doktor Aleksander Książek, konsul generalny Rzeczpospolitej Polskiej w Grodnie, Witold Karczewski, prezes Izby Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku, Józef Kulikowski, prezes „Rubieży” i wielu innych znamienitych gości. Pobyt w Kaletach połączony został z tradycyjnymi odwiedzinami grobów z okazji wszystkich świętych. Złożone zostały kwiaty i zapalone znicze na grobie żołnierzy polskich zamordowanych we wrześniu 1939 roku. Wyjazdowi towarzyszyła wizyta na placu budowy klasztoru Brygidek w Grodnie. Ksiądz Prałat Aleksander Sosnowski zapoznał z postępem prac dokonanymi zakupami i robotami. Szczególnie dziękował za przekazane środki finansowe, które pozwoliły na znaczący postęp prac.
W 2018 roku Stowarzyszenie Pomocy „Rubież”, dzięki ofiarności i życzliwości sponsorów oraz zebranym pieniądzom w czasie koncertu charytatywnego mogą zapewnić wypoczynek 26 dzieciom na koloniach w Mrozach koło Ełku. Były to dzieci z gminy, Knyszyn oraz z Grodna i Lidy.
30 grudnia 2019 roku zakończono realizację zleconych zadań w ramach zawartej umowy przez Stowarzyszenie Pomocy „Rubież” z kancelarią Senatu Rzeczpospolitej Polskiej, w związku ze sprawowaną opieką Senatu Rzeczpospolitej nad Polonią i Polakami zagranicą w 2019 roku. Partnerem stowarzyszenia w Republice Białoruś do realizacji zadań w ramach podpisanego porozumienia była Diecezja Grodzieńska Kościoła Rzymskokatolickiego w Grodnie. Zrealizowane zadania stanowiły wsparcie kontynuowanej inwestycji pod tytułem rekonstrukcja i odbudowa zabytkowego klasztoru Sióstr Brygidek z XVII wieku w Grodnie związanego z dziejami polskimi na kresach. Realizacja tych zadań umożliwiła przyspieszenie oddania do użytkowania jednego pionu odbudowanego klasztoru i wdrożenie realizacji przedsięwzięć społecznych i kulturalnych no rzecz Polaków zamieszkujących w Grodnie i decyzji grodzieńskiej.
9 lutego 2020 roku w Nowogródku na Białorusi uroczyście odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Adamowi Mickiewiczowi. Oprócz tablicy na ścianie byłego klasztoru Dominikańskiego znalazła się też płaskorzeźba przedstawiająca profil Adama Mickiewicza licząca prawie 100 lat a odnaleziona w latach 90 na strychu jednego z domów w Nowogródku. W uroczystości odsłonięcia tablicy i płaskorzeźby, a także poświęcenia nowo wybudowanej kaplicy pod wezwaniem Ducha Świętego uczestniczyli liczni goście wśród nich Ordynariusz Diecezji Godzieńskiej, Biskup Aleksander Kaszkiewicz, Ordynariusz Diecezji Pińskiej, Biskup Antoni Dziemianko, przedstawiciel władz miejskich Nowogródka Siergiej Fedczenko, Konsul Generany Rzeczpospolitej Polskiej w Grodnie Jarosław Książek. Z Polski na uroczystości przyjechali między innymi, poseł na sejm Rzeczpospolitej Polskiej, Mieczysław Baszko, wicemarszałek województwa podlaskiego Wiesława Purnos, prezes Stowarzyszenia Pomocy Rubież, Józef Kulikowski, z członkami zarządu i grupą wolontariuszy Stowarzyszenia.
Po krótkiej sesji naukowej dotyczącej historii zakonu Dominikanów na terenie obecnej Białorusi poświęcono kaplice, w której następnie odprawiona została uroczysta msza święta, celebrowana przez obu biskupów i kilku księży diecezjalnych w tym gospodarza obiektu, proboszcza parafii pod wezwaniem świętego Michała, księdza, Jerzego Żegaryna. Po mszy gospodarze uroczystości podziękowali prezesowi Stowarzyszenia Pomocy Rubież, Józefowi Kulikowskiemu, za wielką pracę, włożoną w odbudowę klasztoru, który jest teraz wizytówką Nowogródka.
Warto przypomnieć, że w XIX wieku do mieszczącej się w tym budynku szkoły, prowadzonej przez Dominikanów przez pięć lat uczęszczał przyszły największy Polski poeta Adam Mickiewicz. Obecnie odbudowany dzięki Rubieży budynek dawnego klasztoru jest atrakcyjnym miejscem dla licznych wycieczek z Polski, zwiedzających Białoruś szlakiem Adam Mickiewicza. W budynku znajdują się sale konferencyjne, stołówka, a także liczne pokoje noclegowe dla pielgrzymów i turystów.
Warto przypomnieć, że podczas uroczystego przekazania obiektu przez Stowarzyszenie Rubież Decenzji Grodzieńskiej, wewnątrz budynku odsłonięta została pamiątkowa tablica, na której znalazły się nazwiska członków Rubieży zaangażowanych odbudowę oraz licznych darczyńców z województwa podlaskiego, a także całej Polski, dzięki którym udało się odbudować dawny klasztor.
7 maja 2021 roku, po raz kolejny z Berlina dotarł do szpitala w Knyszynie transport specjalistycznych łóżek. Dzięki naszej pomocy szpital w tym niewielkim mieście koło Białegostoku otrzymał tym razem 21 łóżek o wysokim standardzie. Inspiratorem i organizatorem tej akcji był pełnomocnik zarządu Stowarzyszenia Pomocy Rubież na Niemcy, berliński poeta i członek Rady Polski w Berlinie Roman Brodowski.
Stowarzyszenie Pomocy Rubież zgodnie z tradycją zorganizowało przedsięwzięcie charytatywne. 5 października 2021 roku w gmachu Opery i Filharmonii Podlaskiej odbył się koncert charytatywny pod hasłem Dziecięcy Uśmiech. Przedsięwzięcia było objęte honorowym patronatem marszałka województwa podlaskiego. Partnerem strategicznym tego wydarzenia było Województwo Podlaskie. W części artystycznej wystąpił Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego.
10 grudnia 2021 roku odbyło się świątyczno-noworoczne spotkanie i koncert bożonarodzeniowy. Koncert odbywał się pod patronatem pana Bohdana Paszkowskiego, wojewody podlaskiego, pana Artura Kosickiego, marszałka województwa podlaskiego i pana Tadeusza Truskolańskiego, prezydenta miasta Białegostoku. Rolę gospodarza pełnił prezes Stowarzyszenia Pomocy Rubież Józef Kulikowski, który przybyłym gościem złożył życzenia z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku.
W niedzielę 11 grudnia 2021 przedstawiciele Stowarzyszenia Pomocy Rubież odwiedzili przebywających od wiosny w Białymstoku uchodźców z Ukrainy. Dwie rodziny z dziećmi otrzymały produkty spożywcze w postaci w wędlin, ryb, warzyw i ciast. Dary przekazane przez Rubież były miłą niespodzianką dla ludzi, którzy musieli opuścić swoje domy na wschodniej Ukrainie, gdzie trwały i ciągle trwają działania wojenne. Goście z Ukrainy dziękowali za otrzymaną żywność a członkowie Rubieży, którzy ją dostarczyli, obiecali przekazać jeszcze materiały szkolne dzieciom uczącym się obecnie w polskich szkołach.
Rok 2022 r. W związku z niezwykle trudną sytuacją obywateli Ukrainy, przebywających zarówno w swoim kraju, jak i tych którzy przekroczyli granicęz Polską, Stowarzyszenie Pomocy ,,RUBIEŻ” wyraża swoją solidarność z narodem ukraińskim, który stanął w obliczu rosyjskiej agresji militarnej i potępia rozpoczętą przez Federację Rosyjską inwazję na terenie Ukrainy. Stoimy na stanowisku, że Polska i Polacy powinni udzielić wsparcia obywatelom Ukrainy, również tym, którzy żyją i pracują razem z nami, gdyż pomoc i wyciągnięta dłoń są naszym obowiązkiem. Dlatego też, solidaryzując się ze wszystkimi obrońcami Ukrainy, kobietami i dziećmi uciekającymi z ojczyzny, szukającymi schronienia w krajach sąsiednich Zarząd Stowarzyszenia Pomocy ,,RUBIEŻ” postanawia przeznaczyć kwotę 3 tyś zł. na pomoc Ukrainie.
W maju 2023 roku uruchomiliśmy punkt porad prawnych, dotyczących legalizacji pobytu i zatrudnienia w Polsce, Polaków, którzy przyjechali z kresów wschodnich do Białegostoku. Udzielane są także porady prawne, zakresu prawa pracy i przepisów podatkowo-prawnych. Porady udzielane są bezpłatnie.
Wzorem lat ubiegłych 8 grudnia 2023 roku w sali koncertowej Zespołu Szkół Muzycznych w Białymstoku odbył się doroczny koncert charytatywny Stowarzyszenia Pomocy „Rubież” w Białymstoku. Zebrane środki podczas koncertu, przekazano Caritas w Grodnie, szpitalowi miejskiemu w Białymstoku i na remont Domu Opieki Eleos w Trześciance.
Kazachstan. Ziemia obozów i łagrów, na którą została zesłana nieprzebrana rzesza ludzi. Ziemia męczeństwa niewinnych osób. Do dziś mieszka tam około 36 tysięcy potomków zesłańców na nieludzką ziemię, których wspomagamy współfinansując organizację nauki języka polskiego w trakcie wakacji i ferii zimowych. Pomogliśmy także w przygotowaniu paczek świątecznych osobom najbardziej potrzebującym. Dzięki naszemu wsparciu wybudowano pomnik Polacy Wdzięczni Kazachom oraz przyjazd młodzieży na pierwszy festiwal kultury i sztuki młodej Polonii do Gdyni, który odbył się we wrześniu 2024 roku. Festiwal służył również integracji środowisk polonijnych związanych z kulturą, sztuką oraz mediami i służył promocji polskiej kultury historii i tradycji poza granicami Polski.
Prof. dr hab. Adam Dobroński
mgr. Magdalena Kochanowska